Definicja ekonomii społecznej zgodna z Ustawą o ekonomii społecznej z dnia 5 sierpnia 2022 roku

EKONOMIA SPOŁECZNA

Należy przez to rozumieć działalność podmiotów ekonomii społecznej na rzecz społeczności lokalnej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz świadczenia usług społecznych, realizowaną w formie działalności gospodarczej, działalności pożytku publicznego i innej działalności o charakterze odpłatnym.

PODMIOT EKONOMII SPOŁECZNEJ

• spółdzielnia socjalna,
• warsztat terapii zajęciowej i zakład aktywności zawodowej,
• centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej,
• spółdzielnia pracy, w tym spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych oraz spółdzielnia produkcji rolnej,
• organizacja pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327 i 1265), z wyjątkiem partii politycznych, europejskich partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji utworzonych przez partie polityczne i europejskich fundacji politycznych,
• podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, 2 lub 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

OŚRODEK WSPARCIA EKONOMII SPOŁECZNEJ (OWES)

Podmiot lub partnerstwo posiadający akredytację, świadczący komplementarnie pakiet usług wsparcia ekonomii społecznej wskazanych w KPRES.

PRZEDSIĘBIORSTWO SPOŁECZNE (PS)

Jest podmiotem wyodrębnionym pod względem organizacyjnym i rachunkowym, prowadzącym:

• działalność gospodarczą zarejestrowaną w Krajowym Rejestrze Sądowym lub
• działalność odpłatną pożytku publicznego w rozumieniu art. 8 ustawy z dnia 24 kwietnia 2004 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub
• działalność oświatową w rozumieniu art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59, z późn. zm.), lub
• działalność kulturalną w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 862),

Posiada status przedsiębiorstwa społecznego nadany przez wojewodę.

Celem działalności PS jest:

1) reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub

2) realizacja usług społecznych.

Przedsiębiorstwo społeczne zatrudnia co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę. Każda z tych osób jest zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy. Co najmniej 30% ogółu osób zatrudnionych stanowią osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę. Każda z tych osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jest zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.

OSOBA ZAGROŻONA WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

Należy przez to rozumieć:

• bezrobotnego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 690, 830, 1079, 1383 i 1561),
• bezrobotnego długotrwale, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji za-trudnienia i instytucjach rynku pracy,
• poszukującego pracy, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bez zatrudnienia w wieku do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia lub niewykonującego innej pracy zarobkowej, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• osobę niepełnosprawną w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• absolwenta centrum integracji społecznej oraz absolwenta klubu integracji społecznej, o których mowa w art. 2 pkt 1a i 1b ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
• osobę spełniającą kryteria, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268, z późn. zm.3)),
• osobę uprawnioną do specjalnego zasiłku opiekuńczego, o której mowa w art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 28 listo-pada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 615 i 1265),
• osobę usamodzielnianą, o której mowa w art. 140 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447 i 1700) oraz art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,
• osobę z zaburzeniami psychicznymi, o której mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 685 oraz z 2022 r. poz. 974 i 1700),
• osobę pozbawioną wolności, osobę opuszczającą zakład karny oraz pełnoletnią osobę opuszczającą zakład poprawczy,
• osobę starszą, o której mowa w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych (Dz. U. poz. 1705),
• osobę, która uzyskała w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.

Centrum Integracji Społecznej (CIS)

Podmiot reintegracji społecznej i zawodowej utworzony na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym posiadający wpis do rejestru CIS prowadzonego przez wojewodę.

Centrum, jako specjalną jednostkę może tworzyć samorząd terytorialny (w formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego) lub organizacja pozarządową. Utworzenie CIS poprzedzone musi być uzyskaniem pięcioletniego statusu nadawanego przez wojewodę, który bada corocznie sprawozdania z funkcjonowania Centrum. Osoby aktywizowane w Centrum najczęściej nawiązują stosunek zatrudnienia socjalnego, dzięki czemu nabywają prawo do zasiłku aktywizacyjnego, ubezpieczenia społecznego i pokrycia kosztów uczestnictwa w zajęciach Centrum. Czas udziału w formach aktywizacyjnych mieści się najczęściej w przedziale 6-12 m-cy, ale może też być wydłużony.

Klub Integracji Społecznej (KIS)

Podmiot reintegracji społecznej i zawodowej utworzony na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, posiadający aktualny wpis do rejestru KIS prowadzonego przez właściwego wojewodę.

Celem KIS jest:

• minimalizowanie skutków bezrobocia,
• promowanie aktywności i przedsiębiorczości społecznej, przygotowanie do podjęcia zatrudnienia, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu,
• pomoc w wychodzeniu z izolacji i osamotnienia.

KIS może być tworzony i prowadzony przez gminę lub organizacje pozarządową prowadzącą działalność w zakresie reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach klubu można prowadzić różnego rodzaju formy integracyjne i aktywizacyjne. Udział w zajęciach klubu jest dobrowolny, ale warunkiem jest realizacja kontraktu socjalnego. W naszym regionie szereg klubów powstało w celu realizacji projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, finansowanych ze środków Unii Europejskiej, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kluby przygotowują osoby uczestniczące do uniezależnienia od świadczeń pomocy społecznej, oddziałując na zmianę postaw, uzupełnienie wiedzy i umiejętności społeczno-zawodowych.

Warsztat Terapii Zajęciowej (WTZ)

Ich funkcjonowanie określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej. WTZ jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo z jednostki prowadzącej -placówką pobytu dziennego (nie oddzielną instytucją z osobowością prawną).

W WTZ stwarzane są możliwości dla osób niepełnosprawnych, niezdolnych do podjęcia pracy, w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz pozyskania lub przywracania umiejętności, niezbędnych do podjęcia zatrudnienia. WTZ może być organizowany i prowadzony przez fundacje, stowarzyszenia lub przez inne podmioty posiadające osobowość prawną (w tym Gminy). WTZ jest traktowany jako podmiot ekonomii społecznej, gdyż ustawodawca dopuszcza istnienie w WTZ dochodu ze sprzedaży produktów i usług wykonywanych przez uczestników warsztatów w ramach realizowanego programu terapii. Dochód ten przeznacza się w porozumieniu z uczestnikami warsztatu, na pokrycie wydatków związanych z integracją społeczną uczestników.

Zakład Aktywności Zawodowej (ZAZ)

Utworzenie ZAZ reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

ZAZ nie jest samodzielną formą prawną – jest organizacyjnie i finansowo wydzieloną jednostką, która uzyskuje status zakładu aktywności zawodowej.

O utworzenie ZAZ ubiegać się mogą jednostki i organizacje wymienione w ustawie, których statutowym zadaniem jest rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych. ZAZ tworzy się w celu okresowego zatrudnienia osób niepełnosprawnych z orzeczeniem  o znacznym stopniu niepełnosprawności i określonych w ustawie grup osób z orzeczeniem  o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także przygotowania ich do życia w otwartym środowisku i podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy. ZAZ może prowadzić działalność gospodarczą.

Spółdzielnia Pracy, Spółdzielnia Inwalidów i Spółdzielnia Niewidomych

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska. Przedmiotem gospodarczej działalności spółdzielni pracy jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Z kolei przedmiotem działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych przez pracę wprowadzonym wspólnie przedsiębiorstwie.

Spółdzielnia Socjalna

Spółdzielnia socjalna to podmiot polskiego prawa łączący cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej (przedsiębiorstwo społeczne). Członkami spółdzielni socjalnej muszą być co najmniej w 50% osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Ustawowo celem spółdzielni jest powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy jej członków. Spółdzielnia socjalna, jako rodzaj spółdzielni pracy, opiera się na zasadzie osobistego świadczenia pracy przez jej członków. Aktualną podstawą prawną dla działania spółdzielni socjalnych jest ustawa z 27 kwietnia 2006 o spółdzielniach socjalnych.

Spółdzielnia Produkcji Rolnej

Spółdzielnia produkcji rolnej to zespół rolników indywidualnych, którzy w sposób dobrowolny podjęli decyzję w sprawie wspólnego użytkowania ziemi dla podniesienia wydajności pracy i osiągnięcia wyższych wyników produkcyjnych. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne działają w oparciu o akty prawne, statuty, regulaminy i inne regulacje ustanawiające ramy zespołowej pracy w rolnictwie.

Spółdzielnia rolników jest dobrowolnym zrzeszeniem osób fizycznych lub prawnych:

• prowadzących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzących działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej, będących producentami produktów rolnych lub grup tych produktów lub prowadzących chów lub hodowlę ryb, zwanych dalej „rolnikami”,
• niebędących rolnikami, prowadzących działalność w zakresie przechowywania, magazynowania, sortowania, pakowania lub przetwarzania produktów rolnych lub grup tych produktów, lub ryb, wytworzonych przez rolników, o których mowa w pkt 1, lub działalność usługową wspomagającą rolnictwo obejmującą świadczenie na rzecz rolników, o których mowa w pkt 1, usług z wykorzystaniem maszyn, narzędzi lub urządzeń służących do wytwarzania przez tych rolników produktów rolnych lub grup tych produktów, lub ryb, zwanych dalej „podmiotami niebędącymi rolnikami”
• o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.

Reintegracja społeczna – należy przez to rozumieć działania służące odbudowaniu lub nabyciu i podtrzymaniu umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, w tym rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych;

Reintegracja zawodowa – należy przez to rozumieć działania służące zdobyciu nowych kwalifikacji, kompetencji, wiedzy i umiejętności w celu odbudowania lub uzyskania i podtrzymania zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy i awansu zawodowego, w tym rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych;

Akredytacja – akredytacja przyznawana przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego dla podmiotów lub partnerstw świadczących łącznie wszystkie typy usług wsparcia ekonomii społecznej wskazanych w KPRES w związku ze spełnieniem przez nie Standardów Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w ramach AKSES.

Deinstytucjonalizacja usług – proces przejścia od opieki instytucjonalnej do usług świadczonych w społeczności lokalnej, realizowany w oparciu o „Ogólnoeuropejskie wytyczne dotyczące przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności” i wymagający z jednej strony rozwoju usług świadczonych w społeczności lokalnej, z drugiej – stopniowego ograniczenia usług w ramach opieki instytucjonalnej. Integralnym elementem deinstytucjonalizacji usług jest profilaktyka, mająca zapobiegać umieszczaniu osób w opiece instytucjonalnej, a w przypadku dzieci – rozdzieleniu dziecka z rodziną i umieszczeniu w pieczy zastępczej.

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej (KPRES) – program rozwoju przyjęty uchwałą nr 164 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia programu pod nazwą „Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej” (M.P. poz. 811), określający cele i kierunki polityki publicznej w obszarze włączenia społecznego oraz wspierania rozwoju ekonomii społecznej w latach 2014-2020.